ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΞΑΝΘΗΣ

Aνήκει γεωγραφικά στη Θράκη. Προς βορράν συνορεύει με τη Βουλγαρία ενώ νοτίως βρέχεται από το Θρακικό πέλαγος. Από τους τρεις νομούς της Θράκης, είναι ο μικρότερος και σε έκταση και σε πληθυσμό. Το ανάγλυφο της περιοχής, όπως άλλωστε και ολόκληρης της Θράκης, κυριαρχείται από την οροσειρά της Ροδόπης, με τα παρθένα δάση και την πλούσια χλωρίδα και πανίδα (η ψηλότερη κορυφή στην περιοχή φτάνει στα 1827 μ.). Τρεις ποταμοί, ο Νέστος (στα δυτικά), Κόσυνθος (στο κέντρο, που περνάει μέσα από την πόλη της Ξάνθης), και ο Κομψάτος (στα ανατολικά), διασχίζουν τον νομό Ξάνθης, με κατεύθυνση από βορρά-Ροδόπη προς νότον, υδρεύοντας τον πλούσιο κάμπο που έχει ποικίλη γεωργική παραγωγή (καπνός, βαμβάκι, σιτηρά, ελιές, λαχανικά και άλλα).

Ο ποταμός Κομψάτος χύνεται μέσα στη Βιστωνίδα λίμνη, τη μοναδική λίμνη της Θράκης και τέταρτη μεγαλύτερη της Ελλάδας. Βρίσκεται μεταξύ των νομών Ξάνθης και Ροδόπης, και κλείνεται από τον Βιστωνικό Κόλπο (Πόρτο Λάγος) με έναν προσχωσιγενή βραχίονα που αφήνει τρία στενά κανάλια, από τα οποία επικοινωνεί με τη θάλασσα. Παρουσιάζει μεταβολές στην περιεκτικότητα των αλάτων με αποτέλεσμα τα νερά να είναι αλμυρά στο νότιο τμήμα της και γλυκά στο βόρειο.

Η λίμνη αποτελεί έναν υδροβιότοπο μεγάλης οικολογικής αξίας μέσα στον οποίο συναντάται πλούσια χλωρίδα και πανίδα, όπως καλαμιώνες, βάλτοι και υγρολίβαδα, καθώς και πολυάριθμα είδη πουλιών, αμφιβίων και ψαριών του γλυκού νερού και της θάλασσας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα ροζ φλαμίνγκο, τα οποία ταξιδεύουν κάθε χρόνο για να βρεθούν εκεί, εξαιτίας των ευνοϊκών συνθηκών που επικρατούν στη λίμνη.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΒΔΗΡΩΝ

Σε προνομιούχο θέση με δύο φυσικά λιμάνια, στα παράλια της Θράκης, βρίσκονται τα Άβδηρα, μια από τις πιο σημαντικές αρχαίες πόλεις του βορείου Αιγαίου. Ιδρύθηκαν στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. από αποίκους των Κλαζομενών, ελληνικής πόλης στη χερσόνησο της Ερυθραίας στη Μ. Ασία, που ήλθαν στην περιοχή με οικιστή τον Τιμήσιο.

Η πορεία της αποικίας ήταν φθίνουσα όχι μόνο λόγω των συγκρούσεων με τους Θράκες, τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής, αλλά και λόγω των κακών κλιματολογικών συνθηκών στο δέλτα του ποταμού Νέστου, ο οποίος τότε κυλούσε πολύ πιο κοντά στα Άβδηρα (σήμερα έχει νέα κοίτη). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι τάφοι αυτής της περιόδου ανήκουν σε βρέφη, γεγονός που οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι άποικοι κινδύνευσαν σοβαρά από την ελονοσία, κάτι που αποδεικνύεται και από τη μελέτη του σκελετικού υλικού.

Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 545 π.Χ., ο χώρος αποικίσθηκε για δεύτερη φορά από κατοίκους της Τέω, επίσης ελληνικής πόλης που βρισκόταν πολύ κοντά στις Κλαζομενές. Οι Τήιοι εγκαταστάθηκαν στον ίδιο χώρο και συγκατοίκησαν με τους Κλαζομένιους, προβάλλοντας ως μυθικό οικιστή τον Ηρακλή και επώνυμο ήρωα τον Άβδηρο, τον οποίο, σύμφωνα με το μύθο, κατασπάραξαν τα άλογα του βασιλιά των Βιστόνων Θρακών, Διομήδη. Αρχικά και αυτοί αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα με τους Θράκες, αλλά τελικά επικράτησαν και γρήγορα η πόλη τους παρουσίασε μεγάλη οικονομική και πνευματική άνθηση. Πολλές σημαντικές προσωπικότητες γεννήθηκαν ή/και έζησαν στα Άβδηρα, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει ο διάσημος ποιητής Ανακρέων, ο σοφιστής Πρωταγόρας, και ο μεγάλος φιλόσοφος Δημόκριτος, ο ‘πατέρας΄της ατομικής θεωρίας.

Μετά τους περσικούς πολέμους, τα Άβδηρα έγιναν μέλος της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας πληρώνοντας ιδιαίτερα μεγάλο φόρο, ενώ διατηρούσαν στενές σχέσεις και με το ανεξάρτητο θρακικό βασίλειο των Οδρυσών. Το 376 π.Χ. η πόλη δέχθηκε την εισβολή του θρακικού φύλου των Τριβαλλών, ενώ γύρω στο 350 π.Χ. κυριεύθηκε από το Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Β΄. Τα γεγονότα αυτά, σε συνδυασμό με τις γεωμορφολογικές μεταβολές που επέφεραν οι προσχώσεις του ποταμού Νέστου, ανάγκασαν τους Αβδηρίτες να μεταφερθούν νοτιότερα. Το νέο πολεοδομικό συγκρότημα κατασκευάσθηκε με ενιαίο οικοδομικό πρόγραμμα σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Περιλάμβανε ισχυρά τείχη, ακρόπολη, δύο λιμάνια και θέατρο, ενώ οι κατοικίες ήταν διευθετημένες σε οικοδομικά τετράγωνα.

Στα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας τα Άβδηρα παρέμειναν μία ελεύθερη πολιτεία, αλλά με στενή εξάρτηση από τη Ρώμη. Η παρακμή της άλλοτε ισχυρής πόλης της Θράκης, που στην περίοδο της ακμής της αριθμούσε γύρω στους 22.000 κατοίκους, άρχισε αυτή την εποχή, όχι μόνο εξαιτίας των πολιτικών συνθηκών αλλά και επειδή και πάλι οι προσχώσεις του Νέστου έφραξαν τα λιμάνια της, στα οποία στηρίζονταν η δύναμή της κατά τη διάρκεια των αιώνων. Αργότερα, στο α΄ μισό του 4ου αι. μ.Χ., ο οικισμός, που είχε ήδη συρρικνωθεί σημαντικά, μεταφέρθηκε στο λόφο της αρχαίας ακρόπολης και μετονομάσθηκε σε Πολύστυλον και ένα τμήμα του χώρου της πρώην πόλης χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο. Η περιοχή παρέμεινε κατοικημένη μέχρι τον 14ο αι. μ.Χ.

Η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία, οι βιοτεχνικές δραστηριότητες και κυρίως το ιδιαίτερα εκτεταμένο εμπόριο αποτελούσαν τις πηγές του ιδιωτικού και του δημόσιου πλούτου. Ενδεικτική της οικονομικής ευρωστίας της πόλης είναι η ανθηρή νομισματοκοπία της, που άρχισε γύρω στο 520 π.Χ. Η πόλη-κράτος των Αβδήρων ήταν άριστα οργανωμένη. Το πολίτευμα ήταν δημοκρατικό με ανώτατα σώματα εξουσίας τη βουλή και το δήμο. Ανώτατος άρχων και επώνυμος άρχων ήταν ο Ιερεύς του Απόλλωνας ή ο πρύτανις, ενώ υπήρχαν και εκτελεστικοί και οικονομικοί άρχοντες (Τιμούχοι, Νομοφύλακες, Αργυροταμίες και άλλοι). Από τους νόμους που ψηφίστηκαν κατά καιρούς αναφέρουμε ενδεικτικά αυτόν που απαγόρευε την ταφή των πολιτών που είχαν σπαταλήσει την πατρική περιουσία τους σε ταξίδια και εκείνον που απέβλεπε στην προστασία του πολιτεύματος από συνωμοσίες.

Έμβλημα της πόλης ήταν ο γρύπας και πολιούχος θεός ο Απόλλων. Άλλες γνωστές λατρείες ήταν του Διονύσου, της Αφροδίτης, της Αθηνάς, του Ερμή, της Άρτεμης, της Δήμητρας, της Κυβέλης, της Εκάτης, του Ηρακλή, του επώνυμου ήρωα Αβδήρου και άλλων. Οι αρχαίες γραπτές πηγές αναφέρονται σε μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, όπως τα Διονύσια, τα Θεσμοφόρια (προς τιμήν της Δήμητρας) και οι αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Αβδήρου. Τα Διονύσια περιλάμβαναν αγώνες, υποδοχή επισήμων ξένων, θεατρικές παραστάσεις και στεφάνωμα με χρυσά στεφάνια εκείνων που είχαν ευεργετήσει την πόλη.

ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΒΔΗΡΩΝ

Οι γνώσεις μας για την ιστορική φυσιογνωμία της πόλης των αρχαίων Αβδήρων προέρχονται από τις αρχαίες ιστορικές πηγές (Πίνδαρος, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Ξενοφών, Πλίνιος, και άλλοι) και από την αρχαιολογική έρευνα. Η συστηματική ανασκαφική έρευνα ξεκίνησε το 1950 από τον Δημήτριο Λαζαρίδη και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από τη Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης του Υπουργείο Πολιτισμού.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων εκτίθενται αντικείμενα που βρέθηκαν στην πόλη και τα νεκροταφεία των αρχαίων Αβδήρων. Η έκθεση καλύπτει τη χρονική περίοδο από τον 7ο αι. π.Χ. μέχρι τον 13ο αι. μ.Χ. Η παρουσίαση των εκθεμάτων γίνεται σε τρεις κύριες ενότητες: δημόσιος βίος, ιδιωτικός βίος και ταφικά έθιμα, οι οποίες υποδιαιρούνται σε επιμέρους θεματικές ομάδες. Τα εκθέματα πλαισιώνονται από επεξηγηματικά κείμενα, φωτογραφίες, σχέδια, χάρτες και διαγράμματα.